Wpływ suplementacji witaminą B12 i kwasem foliowym, a ryzyko nowotworu u osób starszych

Obecnie wiele osób korzysta z suplementów diety. Patrząc na populację osób starszych prawie połowa w USA, 1/3 w Wielkiej Brytanii i 1/4 w Holandii stosuje suplementy. Preparatom multiwitaminowym stosowanym w niskich dawkach przypisuje się zmniejszenie zachorowalności na nowotwory. Warto jednak wziąć pod uwagę, że suplementy nie mogą być zawsze dobre i liczy się tutaj kontekst (dieta, stan zdrowia, płeć, tryb życia). Mimo pozytywnych wyników przedstawionych powyżej, nadmierna suplementacja przeciwutleniaczy wykazuje większą częstość występowania nowotworów. W tym artykule postaram się przybliżyć Wam rolę i ryzyko związane z suplementacją witaminy B12 i kwasu foliowego.

Rola kwasu foliowego i witaminy B12

Kwas foliowy należy do witamin, która budzi dość duże kontrowersję dotyczące stosowania jej w fortyfikacji, a więc wzbogacaniu żywności. Niektóre kraje jak np. USA czy Kanada nakazują fortyfikację mąki pszennej w celu zapobiegania wadom cewy nerwowej. Inne kraje jak. np. Norwegia, powstrzymują się od fortyfikacji z powodu niejasności ryzyka nowotworzenia i zmian epigenetycznych. To właśnie na tym aspekcie skupimy się w tym artykule. Witamina B12 jest dostarczana w wystarczającej ilości z przeciętnej diety. 

Zarówno witamina B12 jak i kwas foliowy odgrywają kluczową rolę w metylacji i syntezie DNA, a także w metabolizmie aminokwasów. Zmiany w metylacji DNA są związane z wyższym ryzykiem nowotworzenia, a sama suplementacja kwasu foliowego może odgrywać rolę w chemoprewencji. Chemoprewencja to stosowanie naturalnych lub syntetycznych substancji w celu zahamowania, odwrócenia lub opóźnienia procesu kancerogenezy. Czyli przekształcenia się nowotworu łagodnego w ten złośliwy. Jak zawsze jednak podczas takich dywagacji, znajdziemy również eksperymentalne dowody sugerujące, że niedobór kwasu foliowego może pomóc zapoczątkować nowotwór. Jest to wiązane z poziomem homocysteiny i ryzykiem raka. Duże dawki kwasu foliowego mogą również nasilać proces nowotworzenia. Dlatego pierwszy fakt dla nas to jak zawsze – zdrowy rozsądek! 

Niezależnie od tego czy i w jakim stopniu może rozwinąć się nowotwór, ryzyko to jest związane ze specyficznymi polimorfizmami genetycznymi związanymi z metabolizmem folianów, takim jak np. wariant TT MTHFR 677C>T.  Jest to enzym ograniczający szybkość metabolizmu folianów, który może wykazywać większe ryzyko śmierci z powodu nowotworu niż warianty CC lub TC tego samego genu. Nadal jednak potrzebne są dalsze badania w tej tematyce.

B-PROOF

W tym miejscu warto odnieść się do badania PRevention of Osteoporotic Fractures (B-PROOF). Było to randomizowane, podwójnie ślepe, z kontrolowanym placebo badanie, realizowane w kilku ośrodkach. Udział w nim wzięło 2919 osób w wieku 65 lat lub starszych, którzy wykazywali wysoki poziom homocysteiny (co najmniej 12 μmol/l). Wykluczano uczestników, którym podawano wysokie dawki witaminy B12, przyjmowali ponad 300 mikrogramów kwasu foliowego dziennie, mieli niewydolność nerek lub chorowali wcześniej na nowotwór. 

Badanie to mające na celu ocenę potencjału ochronnego witamin z grupy B w przypadku złamań osteoporotycznych u osób starszych, nie wykazało wpływu suplementacji witamin z grupy B na te złamania. Wykorzystano jednak to badanie do walidacji ustaleń dotyczących nowotworów z danymi dotyczącymi potwierdzonych diagnoz raka u osób biorących udział w badaniu B-PROOF.  Celem była ocena długoterminowego wpływu suplementacji kwasu foliowego i witaminy B12 na ryzyko ogólnej zapadalności na choroby nowotworowe. Walidacji dokonano dzięki holenderskiemu rejestrowi raka i dotyczyła ona 86,5% (2524 uczestników) początkowej puli badanych. 

Przebieg badania

Wszystkim uczestnikom podano tabletki z 15 mikrogramami (600 j.m.) witaminy D w celu zapewnienia prawidłowego stanu witaminy D. Grupie interwencyjnej dostarczono również 500 mikrogramów witaminy B12 i 400 mikrogramów kwasu foliowego, podczas gdy grupie kontrolnej nie. Części uczestników zmierzono kilka parametrów, takich jak: homocysteina w osoczu, folian w surowicy, witamina B12, holotranskobalamina (marker witaminy B12) i MTHFR (reduktaza metylenotetrahydrofolianowa). Przeprowadzono również analizę podgrup w celu oceny wpływu płci, wieku, poziomu homocysteiny i formy polimorfizmu MTHFR. 

Jakie wnioski uzyskano?

Badanie to sugeruje, że suplementacja kwasu foliowego i/lub witaminy B12 może nieznacznie zwiększyć ryzyko ogólne raka i znacznie zwiększyć ryzyko raka jelita grubego. Wzrost ryzyka jednak może być fałszywie dodatni i wynikać z analizy danych badania. Ponieważ zostało zaprojektowane do oceny wpływu na złamania osteoporotyczne. Ponad to, zastosowanie dwóch witamin utrudnia, określenie, czy osiągnięty efekt jest synergistyczny, czy pochodzi z kwasu foliowego, a może witaminy B12 indywidualnie. Wnioski płynące z badania nie mówią o ścisłym związku przyczynowym w kontekście indukcji nowotworzenia, ale przyśpieszenie jego postępu.

Trzy najnowsze metaanalizy, które posiadają nakładające się na siebie próby jak powyższe badanie, wykazały inne wyniki niż to omawiane powyżej. Dwie nie wykazały zwiększonego ryzyka raka związanego z suplementacją kwasu foliowego przy średnich dawkach 1,64 miligrama na dzień i około 2,0 miligramów na dzień, w odpowiednich okresach obserwacji wynoszących 5,3 i 1,8-7,4 lat. Trzecia metaanaliza wykazała nieco wyższe ryzyko raka (ryzyko względne 1,21), w podgrupie badań przy średnich dawkach 1,3 miligrama na dobę i 5,3 roku obserwacji. 

Porównanie wyników

Porównując wyniki powyższych metaanaliz z wynikami omawianego badania, należy pamiętać, że badania nie obejmowały witaminy B12. Suplementowanej średnio w co najmniej trzykrotnej dawce i obejmowały młodszą populację badaną. Możliwe, że u tych młodszych uczestników rozwinąłby się rak, ale okres obserwacji nie był wystarczająco długi, aby ocenić taki wynik. Ponadto możliwe jest również, że kwas foliowy tylko zwiększa ryzyko raka u starszych osób, „karmiąc” wcześniej istniejącego raka, a nie powodując go wprost. Obie te hipotezy, choć spekulacyjne, mogą tłumaczyć rozbieżność między badanym badaniem a znikomymi ustaleniami z metaanaliz.

Warto pamiętać, że ryzyko to wzrasta wraz z wiekiem. Osoby starsze w podeszłym wieku, mogą być bardziej podatne na działanie kwasu foliowego i suplementacji witaminy B12. Wynika to z faktu, że folian i witamina B12 odgrywają kluczową rolę w metabolizmie niezbędnym do budowy aminokwasów i nukleotydów w celu wytworzenia białka i DNA. Te składniki odżywcze mogą zwiększać proliferację komórek rakowych i modulować DNA. Potencjalnie zwiększając szansę rozwoju komórek nowotworowych.

Kolejny potencjalny mechanizm, jest bardziej specyficzny dla raka jelita grubego (który jest szczególnie ważny, ponieważ wydaje się, że jest to najsilniejsze powiązane ryzyko w analizowanym badaniu) dotyczy dysbiozy mikrobiologicznej jelit. Prawdopodobnie odgrywającej rolę w etiologii raka jelita grubego. Sugerowano, że współzawodnictwo, wymiana witaminy B12 i kofaktorów, z pożywienia i drobnoustrojów jelitowych (ponieważ niektóre z nich mogą syntezować folian i witaminę B12) może wpływać na liczebność i rodzaj drobnoustrojów jelitowych, wpływając na ryzyko raka jelita grubego.

Często zadawane pytania:

Jakie są zalecenia dla witaminy B12 i kwasu foliowego?

Dzienne zalecenia dotyczące kwasu foliowego i witaminy B12 wynoszą odpowiednio 400 i 2,4 mikrograma. Dopuszczalny górny limit spożycia kwasu foliowego u dorosłych jest ustalony na 1000 mikrogramów dziennie z wzbogaconej żywności lub suplementów. 

Nie ustalono dopuszczalnego górnego limitu dla witaminy B12. Ludzie, z wyjątkiem wegetarian i wegan, mają zwykle odpowiednią jej podaż z diety. Ponieważ witamina ta występuje naturalnie w różnych produktach zwierzęcych i wzbogaconych płatkach śniadaniowych lub wzbogaconych mlekach roślinnych.

Czy istnieje różnica między syntetycznym kwasem foliowym a kwasem foliowym z pożywienia?

Kwas foliowy, ogólnie stosowany do wzbogacania żywności, różni się od kwasu foliowego z żywności lub 5-metylotetrahydrofolanu (5-MTHF). Foliany z pożywienia są lepiej wchłaniane i metabolizowane, zapobiegają potencjalnym negatywnym skutkom posiadania wolnego, nieprzekształconego krążącego kwasu foliowego. Kwas syntetyczny ma również potencjalny efekt uboczny maskowania objawów hematologicznych niedoboru witaminy B12.

Co powinniśmy wiedzieć po tym artykule?

Powyższe badanie było rozszerzoną analizą uzupełniającą. Zaprojektowaną przede wszystkim w celu oceny wpływu suplementacji kwasu foliowego i witaminy B12 na ryzyko złamań. W celu oceny długoterminowego wpływu interwencji na ryzyko rozwoju nowotworu. Chociaż wyniki sugerują nieznacznie zwiększone ogólne ryzyko raka i znaczące ryzyko raka jelita grubego. Wyniki literatury dotyczące związku między tymi witaminami, a ryzykiem raka są zbyt niespójne, aby wyciągać jednoznaczne wnioski. Jak zawsze konieczne są dalsze badania w tej tematyce. 

Wniosek dla nas jest prosty: trzymajmy się zaleceń i dbajmy o zdrowy rozsądek!