Dieta low-FODMAP w leczeniu zespołu jelita drażliwego (IBS) – cz. 1

“Niech żywność będzie Twoim lekarstwem, a lekarstwo Twoją żywnością.” – znacie te słowa? Wypowiedział je Hipokrates około IV-V wieku p.n.e.! Już w tym czasie doszukiwano się związku pomiędzy sposobem żywienia a leczeniem chorób. My poruszymy dzisiaj temat żywienia w zespole jelita drażliwego.

Rola diety w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego (IBS) w ostatnich latach zyskała na znaczeniu. Niedawno przeprowadzonych zostało kilka badań klinicznych, które popierają zastosowanie diety o niskiej zawartości fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli (FODMAPs) w leczeniu IBS. Dieta low-FODMAP mimo, iż jest restrykcyjna i trudna do stosowania, cieszy się coraz większą popularnością [1, 2].

Ale zacznijmy od początku…

Czym jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób układu pokarmowego, dotyka około 5-20% populacji generalnej i ma znaczący wpływ na jakość życia. Jest to zaburzenie czynnościowe charakteryzujące się przewlekłym bólem brzucha, wzdęciami i zaburzeniem funkcji jelit w postaci zaparć i/lub biegunek. Występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn [1-7].

IBS można podzielić na 3 postacie:

• biegunkową (IBS-D);
• zaparciową (IBS-C);
• mieszaną (IBS-M) [2, 4].

Skąd się bierze IBS i jak go leczyć?

Patofizjologia IBS nie jest do końca jasna. Bierze się pod uwagę mechanizmy takie, jak: rozstrzeń jelit, zmieniona motoryka jelit, nadwrażliwość trzewna, zaburzenia w obrębie osi mózg-jelito, przewlekłe zapalenie żołądka i jelit oraz zaburzenia przepuszczalności błony śluzowej, a także uwarunkowania genetyczne i czynniki psychospołeczne [1-6].

W leczeniu IBS stosuje się leki rozkurczowe, przeczyszczające, antydepresyjne, antybiotyki i terapię behawioralną. Dieta to jedna z najważniejszych możliwości terapeutycznych i jest najskuteczniejsza, gdy stanowi część multidyscyplinarnego podejścia. Prawie 2/3 pacjentów z IBS wiąże swoje objawy żołądkowo-jelitowe z jedzeniem [1-5, 7].

FODMAPs jako wyzwalacze objawów IBS

Wywoływanie objawów IBS przypisuje się FODMAPs. Termin ten został stworzony przez naukowców z Monash University w Australii w celu opisania zbioru słabo wchłanialnych, krótkołańcuchowych, fermentujących węglowodanów, które są naturalnymi składnikami wielu produktów spożywczych:

• oligosacharydów, w tym fruktooligosacharydów (zawierających inuliny) oraz galaktooligosacharydów;
• disacharydów, w tym laktozy i sacharozy;
• monosacharydów, w tym fruktozy;
• polioli, w tym sorbitolu i mannitolu [1-7].

Spożycie FODMAPs (zwłaszcza fruktozy) w diecie “zachodniej” w przeciągu ostatnich dekad wzrosło w związku ze zwiększonym spożyciem owoców i soków owocowych, a także z szerokim zastosowaniem syropu glukozowo-fruktozowego (HFCS) w przetworzonych produktach spożywczych i napojach [1].

Nie wszystkie FODMAPs nasilają objawy pokarmowe u pacjentów z IBS. Obecność i stopień nasilenia tych objawów zależy od stopnia zaburzeń wchłaniania, które występują u danej osoby. Istnieją różne powody słabego wchłaniania FODMAPs. Jest ono związane albo ze zmniejszoną ilością lub brakiem enzymów trawiennych (m.in. hydrolaz), albo z powolnym transportem przez błonę śluzową jelita. Nadmiar FODMAPs w dystalnym odcinku jelita cienkiego i w proksymalnym odcinku jelita grubego wywiera ciśnienie osmotyczne, wciągając więcej wody do światła. FODMAPs również szybko ulegają fermentacji przy udziale bakterii w jelicie grubym, co powoduje wytworzenie gazów, rozdęcie jelita grubego i zmianę motoryki, a to wywołuje objawy IBS. Kolejną konsekwencją zwiększonej fermentacji FODMAP może być wzrost przepuszczalności jelit i reakcja zapalna [1-7].

Dieta low-FODMAP w terapii IBS

Istnieją dowody naukowe na to, że dieta low-FODMAP łagodzi objawy IBS, zwłaszcza bóle brzucha, wzdęcia i biegunki. W jednym z badań po 4 tygodniach stosowania diety low-FODMAP stwierdzoną istotną poprawę objawów IBS i częstotliwości stolców. W innym badaniu taką poprawę odnotowano po 6 tygodniach od wprowadzenia tej diety. Z kolei jeszcze inni badacze u ponad 70% pacjentów zaobserwowali znaczącą redukcję objawów takich, jak wzdęcia, bóle brzucha i gazy przy stosowaniu diety low-FODMAP przez 3 tygodnie w porównaniu do standardowej diety [1-5].

Niedawno przeprowadzono badania, które wykazały, że dieta low-FODMAP zmniejsza częstotliwość dolegliwości brzusznych również u dzieci w wieku od 7 do 17 lat [3].

Ciąg dalszy nastąpi…

Już w przyszłym tygodniu ciąg dalszy wpisu, dzięki któremu dowiecie się o prowadzeniu i mechanizmach działania diety low-FODMAP. Przygotujemy dla Was również bezpłatny jadłospis do pobrania!

Bibliografia:

1. Dugum M, Barco K, Garg S. Managing irritable bowel syndrome: The low-FODMAP diet. Cleveland Clinic Journal of Medicine. 2016; 83(9): 655-662.

2. Werlang ME, Palmer WC, Lacy BE. Irritable Bowel Syndrome and Dietary Interventions. Gastroenterology & Hepatology. 2019; 15(1): 16-26.

3. Nanayakkara WS, Skidmore PML, O’Brien L, Wilkinson TJ, Gearry RB. Efficacy of the low FODMAP diet for treating irritable bowel syndrome: the evidence to date. Clinical and Experimental Gastroenterology. 2016; 9: 131-142.

4. Portincasa P, Bonfrate L, de Bari O, Lembo A, Ballou S. Irritable bowel syndrome and diet. Gastroenterology Report. 2017; 5(1): 11-19.

5. Altobelli E, Del Negro V, Angeletti PM, Latella G. Low-FODMAP Diet Improves Irritable Bowel Syndrome Symptoms: A Meta-Analysis. Nutrients. 2017; 940(9): 1-19.

6. Rao SSC, Yu S, Fedewa A. Systematic review: dietary fibre and FODMAP-restricted diet in the management of constipation and irritable bowel syndrome. Alimentary Pharmacology and Therapeutics. 2015; 41: 1256-1270.

7. El-Salhy M, Gundersen D. Diet in irritable bowel syndrome. Nutrition Journal. 2015; 14(36): 1-11.