Skurcze mięśni podczas ćwiczeń – część 2

Zmienna kontrolna nerwowo-mięśniowa

Przyczyna neurologiczna nie jest znana od dziś. Skurcze drobnych mięśni dotyczących powtarzających się ruchów, u osób obsługujących urządzenia z kodem Morse’a, stały się przedmiotem dochodzenia parlamentarnego w Wielkiej Brytanii już w 1911 roku [34]. Uznano, że skurcz telegrafistów jest chorobą ośrodkowego układ nerwowego i wynikiem osłabienia lub załamania mózgowego mechanizmu kontroli. Ustalenia parlamentarnego dochodzenia zostały mocno zapomniane, jak również większa część starszej literatury.

W związku z tym, że w latach 1980-1990 zgromadzono dowody wskazujące na to, że skurcze występowały również mimo braku poważnych zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, zaczęto szukać alternatywnych przyczyn. Schwellnus i wsp. wysunął hipotezę, że skurcz jest wynikiem utrzymującej się nieprawidłowej aktywności odruchowej kręgosłupa, która jest wtórna do zmęczenia mięśni. Szczególnie EAMC przypisuje się nieprawidłowość przedłużonej aktywności neuronu ruchowego alfa. Najsilniejsze dowody tezy nerwowo-mięśniowej dotyczą badań laboratoryjnych małych mięśni u ludzi i na modelach zwierzęcych. U sportowców podatnych na skurcze wykazano niższy próg skurczów mięśni wywołanych elektryczną stymulacją nerwów ruchowych [35,36]

Dlatego zamiast koncentrować się na szukaniu odpowiedniego podejścia, warto pamiętać, że istnieją różne mechanizmy, mogące mieć zastosowanie w różnych sytuacjach. Odnosząc to do leczenia i profilaktyki warto pamietać, że dobry mechanizm może być pomocny w identyfikacji skutecznych metod leczenia. Jednak nie jest konieczne zrozumienie mechanizmów pozwalających stwierdzić, czy leczenie jest skuteczne czy nie.

Możliwe strategie zapobiegania i leczenia

Stare badania nad skurczami, dotyczące pracowników przemysłowych wykazały duże straty potu i spożywanie “czystej wody”, czyli wody bez minerałów, jako czynniki przyczyniające się do skurczu mięśni. Nie jest więc dziwnym fakt, że spożycie soli zostało zastosowane jako strategia zapobiegawcza. Najsilniejsze dowody w tej strategii znajdziemy w pracy Dilla i wsp [23]. W badaniu tym wykazano, że dodanie soli do wody pitnej skutecznie zmniejszało skurcze. 

W badaniach naukowych rozciąganie statyczne ani pasywne nie osiągnęło odpowiednich dowodów by można wskazać tą metodę jako skuteczne w redukcji występowania skurczów.

Spośród anegdotycznych w społeczeństwie metod, np. soki z kiszonek wymienia się jako skuteczny w redukcji czasu trwania skurczu [37]. Tłumaczy się to faktem, że sok z kiszonek aktywuje receptory w okolicy usto-gardłowej, co skutkuje zmniejszoną szybkością reakcji neuronów ruchowych alfa, aby unerwić dotknięty mięsień. Warto jednak zaznaczyć, że były to skurcze wywołane elektrycznie, nie klasyczne.

Dość mocno przyglądano się również chininie. W jednym z badań stwierdzono, że spożycie (200-500 mg dziennie) zmniejsza liczbę skurczów, dni skurczu (dowody niskiej jakości) i intensywność skurczów (średnia jakość dowodów). Nie miała jednak wpływu na czas trwania skurczów [38].

Jakie wskazówki zatem okażą się przydatne?

• dbaj o odpowiednie nawodnienie organizmu, uzupełniaj płyny po jednostkach treningowych
• będąc sportowcem nie bój się soli – dbaj o podaż elektrolitów (sód, potas, wapń, magnez)
• stosuj techniki relaksacyjne: sauna, joga, opieka fizjoterapeuty, masaże.

Podsumowanie

Skurcze mięśni to przejściowe, ale bardzo intensywne i bolesne mimowolne skurcze mięśni szkieletowych, które mogą wystąpić w różnych okolicznościach. Przyczyny do dziś pozostają niejasne, istnieją jednak dowody wskazujące na związek z zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej. Inne z kolei wskazują na wtórny nieprawidłowy wzorzec ruchowy związany z dotkniętymi zmęczeniem mięśniami. Istnieje ograniczona ilość dobrej jakości badań dotyczących występowania skurczów mięśniowych. Wynika to z faktu nieprzewidywalności wystąpienia skurczu, co utrudnia badania laboratoryjne. 

Medycyna ludowa posiada ogromną ilość zaleceń i rozwiązań mających leczyć/zapobiegać skurczom. Niektóre z nich mogą zmniejszać szansę wystąpienia niektórych form skurczów oraz zmniejszać ich intensywność jak i czas trwania. Jednak żadna z tych form nie jest w pełni skuteczna. 

Dowodzi to więc prawdopodobieństwu istnienia różnych rodzajów skurczów, które są inicjowane przez różne mechanizmy. Wobec tego problematycznym jest znalezienie jednej słusznej metody wsparcia w tym problemie. 

Bibliografia dostępna, pytajcie w razie potrzeb.